Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci? Początek listopada to czas, w którym dzieci zadają więcej pytań o śmierć i przemijanie. W tym roku ten czas jest dla nas wszystkich wyjątkowo trudny. Dla dzieci również. O śmierci dużo się mówi. Wiele rodzin straciło kogoś bliskiego. Sama ostatnio prowadzę dużo trudnych rozmów na ten temat z moim pięcioletnim synem. Jak wytłumaczyć dzieciom czym jest śmierć? Jak pomóc poradzić sobie ze stratą i tęsknotą za ukochaną osobą? Oto kilka książek, które pomogą w takiej rozmowie:
Wróć, mój wilku, wróć!
Lisiczka i Wilk to najlepsi przyjaciele. Każdą chwilę spędzają razem i są to piękne, idealne chwile. Biegają po łąkach, kąpią się w ciepłej wodzie. Uważają, że życie jest piękne, kiedy są razem. Pewnego dnia Wilk znika. Jego norka jest pusta i zimna. Zrozpaczona Lisiczka szuka go wszędzie, nawołuje.
Obserwujemy emocje, które w niej buzują. W końcu nadchodzi moment, w którym Lisiczka przyjmuje do wiadomości to, że jej ukochany przyjaciel już nie powróci. Przypomina sobie wszystkie idealne dni spędzone razem. Piękne wspomnienia przynoszą jej ukojenie. Ciepła i przepięknie zilustrowana opowieść Sandry Dieckmann o stracie bliskiej osoby.
wiek: +4 wydawnictwo: Amber
Do widzenia Dzień Dobry
Najnowsza książka Cori Doerfeld autorki bestsellerowej A Królik SŁuchał. Książka, która pokazuje, że nic nie trwa wiecznie. Jednak każde „do widzenia” prowadzi do „dzień dobry”. Pożegnanie z mamą pod szkoła to przywitanie z kolegami w szatni. Kiedy żegnamy śnieg i bałwany, witamy kałuże, w których można skakać.
Gdy trzeba pożegnać puste akwarium, w naszym sercu pojawiają się wspomnienia. A gdy z naszego życia znika ktoś, kto jest przyjacielem, bardzo możliwe, że niebawem pojawi się osoba, która wypełni pustkę.
Idealna propozycja dla tych, którzy chcą poruszyć z dziećmi temat przemijania, nie wzbudzając lęku.
wiek: 3+ wydawnictwo: Mamania
Jesień liścia Jasia. Opowieść o życiu dla małych i dużych
Książka Leo Buscaglia, która milionom osób na całym świecie pomogła się zmierzyć z trudnym tematem przemijania. Liścia Jasia poznajemy, kiedy jest silnym liściem, który rośnie tuż przy szczycie drzewa. A przecież dopiero był ledwo pąkiem. Wokół niego jest wiele innych liści. Na pozór takie same, w rzeczywistości bardzo się różnią. Najmądrzejszym z nich jest Daniel. I to on staje się przewodnikiem Jasia po zmieniających się porach roku.
Kiedy nadchodzi jesień i drzewo szykuje się do zimy, kolejne liście spadają z drzewa na ziemię. Jaś bardzo się boi, ale Daniel, pogodzony ze swoim losem dodaje mu otuchy. Prosta opowieść o wielkiej mocy. I idealna lektura na jesień. Zamiast ilustracji są tu zdjęcia liści i parku.
wiek: 4+ wydawnictwo: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
Ściśle Tajne
Bohater opowiadania Pawła Beręsewicza ma pradziadka, którego nazywa Małym Dziadkiem. Co roku 1 listopada odwiedzają wspólnie grób Małej Babci, która odeszła kilka lat temu.
Ale nadchodzi dzień, w którym Mały Dziadek nie ma już siły pójść na cmentarz. Wysyła więc prawnuka z tajną misją – jak w Kapitanie Klossie, mówi. Chłopiec ma sprawdzić, czy na grobie Małej Babci leży żółty liść. To sekretny znak. Dziadek umówił się z Babcią, że w ten sposób będzie się z nim kontaktowała po śmierci.
Nasz bohater i pradziadek umawiają się, że kiedyś w przyszłości i staruszek będzie wysyłał meldunki. Do ich przekazywania posłuży kogucik na wieży ratusza. Tajnego znaku chłopiec będzie wypatrywał już w kolejnym roku… Opowieść o tym, że więź, która łączy nas z bliskimi nie znika wraz z nimi.
W książce jest też drugie opowiadanie, które próbuje znaleźć odpowiedź na inne trudne pytanie: Gdzie byliśmy zanim się urodziliśmy. Całość zilustrował Maciej Szymanowicz
wiek: 5+ wydawnictwo: Literatura
Chciałabym Wam polecić jeszcze kilka innych książek poruszających temat śmierci:
Pan Stanisław odlatuje
Ta książka nie znalazła się w dzisiejszym zestawieniu w PnŚ z prostej przyczyny - nakład jest prawie wyczerpany. Widzę jednak, że książka pojawia się na przykłąd na Allegro. No i wiele osób korzysta z bibliotek. Poza tym myślę, że możemy spodziewać się dodruku.
Pan Stanisław postanawia odlecieć. Posłuży mu do tego dmuchany materac napełniony helem. Przed odlotem prosi swojego wnuczka Frania o opiekę nad psem. Gdy wznosi się ku słońcu, zaczyna dostrzegać różne rzeczy. Sąsiadka upuściła 5 złotych, żey jego wnuczek miał pieniądze na lody. Z góry pan Stanisław widzi, że wszystko jest sensowenie urządzone. Świat wygląda zupełnie inaczej!
Przelatując przez chmury widzi swoje najszczęśliwsze chwile. Pan Stanisław odkrywa też, że z góry może czuwać nad tymi, którzy tego potrzebują - dlatego nie może juz wrócić. Wzruszającą opowieść Justyny Bednarek zilustrował Paweł Pawlak.
wiek: 5+ wydawnictwo: Nasza Ksiągarnia
Warto zwrócić też uwagę na książkę
Cudowna wyspa dziadka
Opowiadałam o tej książce w PnŚ przy okazji Dnia Dziadka, bo pokazuje piękną relację między dziadkiem i wnukiem. Benji Davies stworzył ciepłą i fantastycznie zilustrowaną opowieść o chłopcu Sydzie i jego ukochanym dziadku. Pewnego dnia razem wyruszają w niesamowitą podróż statkiem na egzotyczną wyspę, gdzie wspólnie odkrywają jej tajemnice.
![Cudowna wyspa dziadka]https://res.cloudinary.com/obibooki/image/upload/v1652784616/cudowna-wyspa-dziadka-1_os8bql.jpg)
Po jakimś czasie dziadek mówi chłopcu, że to jest miejsce, w którym on już zostanie, a Syd musi wrócić do domu sam.
To opowieść o ty, że najważniejsze dla nas osoby są zawsze przy nas. Może być również pretekstem do łagodnej rozmowy o tym, że dziadków kiedyś zabraknie.
wiek: 3+ wydawnictwo: Znak emotikon
I jeszcze kilka książek, o których opowiadałyśmy z psycholog Dorotą Mintą rok temu
Dokąd idziemy, kiedy znikamy?
Książka o przemijaniu, w której nie pada słowo śmierć. Neutralna światopoglądowo – sprawdzi się w każdej rodzinie, niezależnie od wyznania. Idealna jako wsparcie do pierwszej, spokojnej rozmowy. Wszystkie rzeczy na świecie znikają. Nie tylko ludzie. Znikają chmury – zmieniają się w kałuże. Znikają zgrabione liście, kończą się wakacje. Mozę wspólnie zastanowicie się, gdzie znikają brakujące skarpetki? Dokąd idzie hałas? Gdzie nocą podziewają się wszyscy ludzie? Są rzeczy, które potrafią znikać błyskawicznie – jak śnieg – i takie, które do zniknięcia potrzebują duuużo czasu, np. kamienie. A dokąd my idziemy, kiedy znikamy? – jest mnóstwo możliwości. Na pewno sami dacie radę je wymyślić obserwując świat.
wiek: 4+ wydawictwo: Kinderkulka
Wszędzie i we wszystkim
Mama Yolandy zmarła. Nagle zniknęła. Dziewczynka bardzo za nią tęskni. Dorośli nie bardzo chcą rozmawiać z dzieckiem o śmierci, a Yolanda chce się dowiedzieć, gdzie jest mama. W końcu ta obiecała jej kiedyś: Jeśli mnie poszukasz, skarbie, to mnie znajdziesz Obserwuje swojego młodszego braciszka, który zamiast z mamą, rozmawia z misiem. Widzi w nim swoją mamę. Tata mówi, że część mamy jest w obrazie, który namalowała. I w jej ulubionym kubku. Mama jest też pluszowym królikiem, którego uszyła dla córeczki. Jest w opowieściach cioci i w różach, które zasadziła w ogrodzie przed śmiercią. W wietrze, w gwiazdach – mama jest wszędzie. Ważne tylko, żeby o niej pamiętać. Pięknie zilustrowana, wzruszająca, prosta i mądra zarazem. Książka dla tych dzieci które doświadczyły straty, ale też dla wszystkich, którzy chcą je wesprzeć w przeżywaniu żałoby.
wiek: 4+ wydawnictwo: CoJaNaTo
Pustka
Puk Puk! Jestem Pustką po twoim kocie.
W pokoju dziewczynki pojawia się coś. Pustka nie mruczy, nie można jej podrapać za uchem, bo ucha nie ma. Pustka nic nie ma, ale jakimś cudem wypełnia sobą cały pokój. Z pozoru niepotrzebna, zbiera jednak dziecięce łzy. Potrafi też wysłuchać opowieści o kocie, którego już nie ma. I choć nigdy nie zniknie, będzie robiła się coraz mniejsza i mniej przerażająca. Symboliczna opowieść Marianny Sztymy o trudnych emocjach daje nadzieję. To książka nie tylko dla dzieci. Piękny, wspierający prezent dla wszystkich, którzy przeżywają stratę.
wiek: 5+ wydawnictwo: Centrala
Na koniec coś dla nastoletnich czytelniczek i czytelników:
Strata
Najnowsza książka Eve Ainsworth. Autorka bestsellerowych powieści dla młodzieży pracuje jako pedagożka w szkole w West Sussex. Doświadczenia jej bohaterów, są w pewnym stopniu doświadczeniami jej podopiecznych, którym na co dzień służy wsparciem. To sprawia, że buduje postaci z krwi i kosci, szalenie wiarygodne. Bohaterowie Eve to nastolatki z nastoletnimi współczesnymi problemami. Jej książki powinni przeczytać również rodzice – dzięki temu łatwiej będzie im zrozumieć własne dzieci.
Alfie, uczeń gimnazjum nie może sobie poradzić po śmierci mamy. Nie dogaduje się z ojcem, który go zawiódł. Oddala się od kolegów, którzy zaczęli go traktować inaczej. Rezygnuje ze swojej największej pasji i jednocześnie z planów na przyszłość. Wtedy w jego szkole pojawia się nowa uczennica, Alice. Jej mama uciekła wraz z dziećmi przed przemocowym partnerem. Rodzina próbuje zacząć wszystko od nowa. Alfie i Alice zaczynają spędzać razem dużo czasu. I choć na początku wpadają w tarapaty, pomagają sobie nawzajem przegonić demony z przeszłości i ruszyć naprzód.
wiek: 12+ wydawnictwo: Zielona Sowa